کیانوش آل شیخ

مدیریت ریسک یکی از زیر شاخه‌های مدیریت هست و توجه به اون برای هر مدیری واجب. فرقی نمیکنه که شما مدیر مالی هستید با مدیر پروژه یا مدیر محصول. باید بتونید ریسک‌های زمینه کاری خودتون رو مدیریت کنید. این مسئله در باره متدهای اجایل هم صادق هست، و تمامی افرادی که در این حوزه مشغول به کار هستند باید بتونند مدیریت ریسک رو در متدهای اجایل پیاده سازی کنند. اگر چه ساختار متدهای مبتنی بر اجایل به گونه‌ای است که ریسک‌ها را به حداقل میرسونه با این حال باید نکاتی را در این زمینه رعایت کرد. در ادامه چگونگی این کار رو بررسی میکنیم.

در ابتدا تعریف ریسک

“رخداد نامعلوم و یا شرطی است که در صورت رخ دادن تاثیر مثبت یا منفی بر روی یک و یا چند هدف محصول و یا پروژه میگذارد.”

به طور خلاصه میشه اینطور گفت که ریسک در صورتی وجود داره که اطلاعات ما درباره مسئله‌ای کم و یا ناقص باشه. بنابراین ریسک از کمبود اطلاعات ناشی میشه.

ساختار اجایل برای مدیریت ریسک چگونه است؟

ساختار متد های اجایل Iterative و Incremental هست و در صورتی که به درستی پیاده سازی بشه میتونه برای کسب اطلاعات و دانش و در نتیجه کاهش ریسک عمل کنه. ولی چطوری؟ برای مثال در اسکرام تاکید بر کوتاه بودن چرخه‌ها (اسپرینت‌ها) و برنامه‌ریزی برای انتشارهای زود به زود و کوتاه مدت هست. چرا؟ چون بازخوردها سریع ایجاد میشن و این باز خوردها موجب ایجاد دانش میشن و این کار ریسک‌ها رو کاهش میده.

چطوری میشه دانش رو زودتر به دست آورد تا ریسک‌ها کاهش پیدا کنه؟

برای به دست آوردن دانش زود هنگام باید هر چه زودتر با ریسک‌ها مواجه بشیم. چطوری؟ باید به آیتم‌های بک‌لاگ مراجعه کنیم و اونها رو از نظر وجود ریسک بررسی کنیم. هر کدوم از این آیتم‌ها ریسک‌هایی رو در خودشون دارن ولی بعضی‌هاشون ریسک  کمتر و بعضی‌هاشون ریسک بیشتری رو در خودشون دارن. باید هر یک از این آیتم‌ها از لحاظ وجود ریسک بررسی بشه و سه فاکتور رو براش مشخص کنید: میزان اثر ریسک، احتمال رخ دادن ریسک، نوع ریسک.

این پارامترها چی هستن؟

نوع ریسک: مشخص کننده این هست که ریسک از نوع تهدید هست یا فرصت. ریسک از نوع تهدید در صورتی که به وقوع بپیونده بر روی پروژه یا محصول اثر مخرب یا منفی به جا میذاره و ریسک فرصت در صورتی که به وقوع بپیونده بر روی پروژه یا محصول اثر سازنده یا مثبت به جا میذاره. بنابر این با شناسایی ریسک‌های فرصت برای به وقوع پیوستن اونها تلاش میکنیم و همچنین برای استفاده حداکثری از اونها آماده میشیم و با شناسایی ریسک‌های تهدید برای به وقوع نپیوستن اونها تلاش میکنیم و همچنین برنامه‌ریزی میکنیم تا در صورت وقوع برای مقابله با اونها آمادگی لازم رو داشته باشیم.

میزان اثر ریسک: با به وقوع پیوستن (رخدادن) ریسک تهدید و یا فرصت که ایجاد میشه به چه بزرگی هست. به طور خلاصه میتونه یک عدد باشه بین 0 تا 1 و معمولا برای محاسبات بعدی و روشن شدن بزرگی ریسک میزان اثر ریسک رو به چند دسته تقسیم میکنند.

احتمال رخ دادن ریسک: به این معنی هست که چه قدر احتمال رخ دادن این ریسک وجود داره. برای سادگی در محاسبات این پارامتر بر اساس درصد و به صورت دسته بندی شده استفاده میشه

امتیاز ریسک: حاصلضرب احتمال ریسک در اثر ریسک یا به صورت زیر

احتمال ریسک × اثر ریسک = امتیاز ریسک

در مثال جدول بالا ریسک‌هایی که امتیاز 0.40 رو دارند در پروژه بسیار پراهمیت خواهند بود. البته معمولا ریسک‌های تهدید اهمیت بیشتری نسبت به ریسک‌های فرصت دارند چون در صورتی که ریسک به واقعیت بپیونده پروژه یا محصول رو دچار ضرر و زیان میکنه. خوب حالا که امتیاز ریسک رو از روش بالا به دست آوردید باید امتیاز ریسک هر یک از آیتم‌های بک‌لاگ رو به این طریق به دست بیارید و آیتم‌هایی رو که امتیاز بالایی دارند رو شناسایی کنید. حالا میتونید آیتمهایی رو که بیشترین امتیاز رو کسب کردن برای کسب دانش زودهنگام در ابتدای لیست قرار بدین تا در اولین اسپرینت شروع به کار کنید. با در نظر داشتن این نکته که مطمئنا برای اولویت‌بندی آیتم‌های بک‌لاگ علاوه بر فاکتور ریسک از فاکتورهای دیگه‌ای هم استفاده میشه

نکته: استراتژی‌های مختلفی برای برخورد با ریسک‌ها وجود داره که فقط یکی از اونها کسب دانش به منظور کاهش ریسک هست. در آینده اگر وقت داشته باشم استراتژی‌های دیگه‌ای از مدیریت ریسک رو براتون تشریح میکنم.

پیشنهاد میکنم برای مطالعه کامل مدیریت ریسک به منابع اون مراجعه کنید. برخی از منابع پیشنهادی رو در ادامه ذکر میکنم.

• استاندارد PMBOK ترجیحا نسخه ششم (PMBOK 6th Edition) و یا ترجمه فارسی این کتاب
• استاندارد عملی برای مدیریت ریسک پروژه
• Practice Standard for Project Risk Management