کیانوش آل شیخ

یکی از مسائلی که در بسیاری از شرکت‌های نرم‌افزاری و در بین کارشناسان و مدیران این شرکت‌ها وجود دارد عدم شناخت متدولوژی و Framework و تفاوت‌های موجود میان آنهاست. سوالاتی که در ابتدای شروع این پست مشاهده کردید فقط بخش کوچکی از سوالاتی است که بسیاری هنوز جواب دقیقی برای آن ندارند. این مشکل نه تنها در شرکت‌های نوپا و استارتاپ‌ها بلکه در برخی از شرکت‌های نرم‌افزاری با سابقه نیز دیده می‌شود و جالب اینجاست که با یک جستجوی کوچک در اینترنت به این نتیجه رسیدم که این مشکل یک مشکل جهانی است!

سوالی که ایجاد می‌شود این است که چرا باید تفاوت بین این دو را بدانیم و چه اهمیتی دارد؟

جواب این است که با دانستن تفاوت‌های این دو می‌توانیم روش توسعه فرآیند نرم‌افزاری خود را با دقت بیشتری انتخاب کنیم. بنابراین تصمیم گرفتم در پستی به تشریح این مسئله بپردازم.

Framework یک ساختار ناقص و ناکامل است که جای تجربیات و ابزارها در آن خالی است ولی حداقل فرآیندهای مورد نیاز را مشخص کرده است. در حالی که متدولوژی شامل گروهی از دستورالعمل‌ها، ابزارها و تجربیات است که می‌توان برای هدایت فرآیندها برای دستیابی به یک هدف خاص از آن استفاده کرد.

تعریف مشابهی هم توسط Scott Ellis در مقاله Framework, Methodologies and Processes وجود دارد:

چارچوب‌ها کمی شل و ناقص هستند. آنها به وجود آمده اند که ساختار و مسیر انجام کارها به روش مورد نظر را بدون نیاز به جزئیات سخت‌گیرانه فراهم کنند. در حقیقت چارچوب‌ها فقط رهنمود ارائه می‌کنند. آنها قدرتمند هستند، زیرا ضمن داشتن انعطاف‌پذیری کافی برای سازگاری با شرایط متغیر و یا سفارشی‌سازی برای شرکت شما از رویکردهای تأیید شده استفاده می‌کنند.

متدولوژی رویکردی برای انجام کار است که به همراه مجموعه‌ای از قوانین، روش‌ها، فعالیت‌های تست، تحویل دادنی‌ها، و فرآیندهایی که برای حل مسئله‌ای خاص استفاده می‌شود. متدولوژی‌ها یک رویکرد فکر شده، تعریف شده و قابل تکرار را به نمایش می‌گذارند.

در حالت کلی چارچوب‌ها یک ساختار از آنچه باید انجام شود ایجاد می‌کنند، اما برای بهترین روش برای آنچه باید انجام شود به تجربه انجام دهنده کار وابسته هستند، در حالی که متدولوژی تمام این موارد را با جزئیات بیان می‌کند: چه کاری باید انجام شود، چه زمانی باید انجام شود، چگونه باید انجام شود و چرا. در ادامه خلاصه‌ای از برخی تفاوت‌های اساسی بین چارچوب‌ها و روش‌ها آمده است.

به نظر می‌رسد چارچوب‌ها از متدولوژی‌ها متداول‌تر باشند زیرا آنها به افراد اجازه می‌دهند که اجزای آنها را چگونه به کار بگیرند. اگر چه این کار ریسک‌ها و مشکلاتی را نیز به دنبال دارد: ممکن است نواقصی در فرآیند ایجاد شود، ایجاد نتایح متناقض و یا ناسازگار محتمل است، معیارهای عملکرد و انطباق به سختی قابل تهیه و اجرا هستند. با این حال با کمک متخصصان با تجربه می‌توانید راهنمایی لازم را برای دستیابی به نتایج مناسب به دست آورید.

از دیگر سو، متدولوژی‌ها بسیاری از ریسک‌ها و مشکلات ذاتی موجود در فریم ورک‌ها را حل کرده‌اند اما اغلب پیاده‌سازی آنها مشکل‌تر است، زیرا مسائل کوچکی را برای اندیشیدن باقی گذارده‌اند. افراد کم تجربه‌تر تمایل بیشتری به متدولوژی‌ها دارند ولی در مقابل افراد متخصص معتقد هستند که روش آنها بهتر است.

جالب است که به دلیل ماهیت Frameworkها، آنها می‌توانند با دیگر چارچوب‌ها تلفیق شوند. آنها حتی می‌توانند متدولوژی‌ها را در بافت خود بگنجانند. در حالیکه این گفته برای متدولوژی‌ها مصداق ندارد چون آنها برای انجام کار خاصی ایجاد شده‌اند.

چارچوب‌ها و متدولوژی‌های مدیریت پروژه

وقتی صحبت از مدیریت پروژه به میان می‌آید به نظر می‌رسد که تعداد چارچوب‌ها از متدولوژی‌ها بیشتر هستند. چارچوب‌های مدیریت پروژه بسیار زیاد و متنوع هستند ولی در عین حال تمایل دارند که بر اساس همان اصول اساسی ساخته شوند. (شروع، توجیه، برنامه‌ریزی، اجرا، کنترل، استقرار، ارزیابی)

در ادامه مشخصات برخی از معروف‌ترین چارچوب‌ها و متدولوژی‌های مدیریت پروژه را مشاهده می‌کنید.