کیانوش آل شیخ

در بخش اول و بخش دوم فواید مدیریت ریسک با برخی از فوایدی که مدیریت ریسک در پروژه، سازمان و یا محصول نرم‌افزاری شما ایجاد می‌نماید آشنا شدید. اگر تا به حال آنها را مطالعه نکرده‌اید به شما پیشنهاد می‌کنم ابتدا فواید مدیریت ریسک – بخش اول و سپس بخش دوم فواید مدیریت ریسک را مطالعه کنید و سپس به مطالعه این بخش، یعنی بخش سوم فواید مدیریت ریسک بپردازید. در ادامه برخی دیگر از مهمترین فواید مدیریت ریسک را با هم مرور می‌کنیم.

11- مشخص شدن تغییرات احتمالی پروژه و برنامه‌ریزی و مدیریت آنها 

تغییرات در پروژه‌های نرم‌افزاری چیز جدیدی نیست و همیشه وجود دارد. جمله معروفی وجود دارد که می‌گوید آنچه در پروژه تغییر نمی‌کند “تغییر” است. به این معنی که ما همیشه در پروژه و مخصوصا در پروژه‌های نرم‌افزاری با تغییرات مواجه هستیم. بر همین اساس نیز در روش‌های Agile راهکارهایی برای مدیریت تغییرات پیش‌بینی شده است. (یکی از تفاوت‌های اساسی روش‌های چابک با دیگر روش‌ها نیز همین است.) با این حال تغییراتی که ریسک‌های پیش‌بینی نشده بر روی پروژه می‌گذارند ممکن است پروژه و یا محصول را دچار مشکلات و یا حتی بحران نمایند و به طبع آن بر روی هزینه محصول نهایی تاثیر مخربی داشته باشند و یا در رقابت با دیگر محصولات مشابه موجود در بازار و به دست آوردن سهم بازار دچار مشکل و یا حتی بحران بشویم. بنابراین در تمامی پروژه‌ها و محصولات (حتی پروژه‌های مبتنی بر Agile) نیز می‌بایست میزان تاثیر ریسک‌ها بر روی محصول و تغییرات آن اندازی‌گیری شود تا از ایجاد مشکلات ثانویه و بحران‌ها جلوگیری شود و یا تاثیرات این مشکلات به حداقل برسد. 

12- کاهش فشار و استرس  

یکی  از پارامترهای کار کردن در تیم یک محصول خوب و یا یک پروژه خوب، فشار و استرس کمتر است، یا حداقل برای من این طور است. کار کردن در پروژه و یا محصولی که در هر لجظه با فشار و استرسی مواجه می‌شود علاوه بر اینکه لذت بخش نیست می‌شود موجب ایجاد عدم تمرکز بر کار و به هدر رفتن انرژی کاری می‌شود و در طولانی مدت انسان را دچار انواع سندرم‌های خستگی روحی و فکری می‌کند. یکی از ابزارهای پیشگیری از این مشکل در پروژه‌های توسعه نرم‌افزار و محصولات نرم‌افزاری مدیریت ریسک است. بیشتر ریسک‌های منفی آنطور که گفته شد، تاثیر بسزایی در هزینه، زمان و کیفیت محصول خروجی دارند و در صورت وقوع ریسک و تندیل شدن آن به مشکل یا بحران، تلاش بسیار زیادی برای کنترل آنها نیاز است. علاوه بر این مشکلات ناشی از ریسک‌های پیش‌بینی نشده ممکن است در بدترین زمان‌های ممکن بروز نمایند (قانون مورفی) و عواقب ناشی از آنها ممکن است تا مدت‌ها بر روی تیم تاثیر منفی به همراه داشته باشد و فشار کاری زیادی برای برطرف کردن مشکل و یا کنترل آن ایجاد نماید و این به معنی کاری پر از استرس برای تمامی اعضای تیم است. 

13- ایجاد تمرکز بیشتر و حس موفقیت 

مدیریت و مانیتور کردن منظم ریسک‌ها در سراسر چرخه عمر توسعه نرم‌افزار و ثبت وضعیت ریسک‌ها در طول چرخه توسعه نرم‌افزار موجب ایجاد  حس آرامش و امنیت می‌شود و این حس را تقویت می‌کند که هر آنچه که می‌توانست در برابر توسعه نرم‌افزار شما سدی ایجاد کند و شما را به چالش بکشد را یافته‌اید و در حال رصد کردن آن‌ها هستید. بنابراین میزان دستیابی به موفقیت برای پروژه یا محصول شما بسیار بالاتر رفته است. این احساس مثبت نتیجه فرآیند درستی است که شما برای مدیریت پروژه یا محصول خود انتخاب کرده‌اید و نتایج آن را به مرور زمان در چرخه توسعه نرم‌افزار شاهد خواهید بود. در پایان پروژه نیز علاوه بر سودی که حاصل می‌شود رضایت‌مندی مشتریان و ذینفعان پروژه یا محصول را با خود به همراه خواهد آورد. 

14- فرصت تصمیم‌گیری بیشتر و تصمیمات بهتر 

یکی از اثرات مثبت مدیریت و کنترل ریسک‌ها در پروژه یا محصول پیش‌بینی مشکلات و یافتن راهکار و یا راه مقابله با ریسک‌هایی است که هنوز اتفاق نیافتاده‌اند و ممکن است در آینده به وقوع بپیوندند و این به معنی اینست که شما فرصت و زمان کافی را در اختیار دارید که برای ریسک‌ها چاره‌جویی کنید و در فضایی خالی از استرس و فشار به راه حل‌ها فکر کنید و تصمیماتی را اتخاذ نمائید که به صلاح پروژه شما است و یا حتی برای به دست آوردن دانش کافی برای مقابله با ریسک‌ها اقدام کنید. فضایی که برای تصمیم‌گیری ایجاد می‌شود مطمئنا خالی از هرگونه فشار و یا محدودیت زمانی نیست ولی میزان فشار و محدودیت آنقدر زیاد نیست که شما وادار به تصمیم‌گیری پرشتاب و بدون دانش شوید. زیرا تصمیم‎گیری در زمان‌های پر استرس و بدون دانش کافی خود موجب ایجاد ریسک‌ها و یا مشکلات بیشتری در پروژه خواهند شد. علاوه بر این با مدیریت و کنترل ریسک‌ها و مستند نمودن آنها عملا شما بیشتر گزینه‌های ممکن برای کنترل و یا پیشگیری از ریسک را در اختیار دارید و در زمانی که ریسک به وقوع پیوست به دنبال راهکاری برای کنترل و مدیریت آن نیستید بلکه با رجوع به مستندات خود و بررسی راه حل‌هایی که در قبلا با خاطری آسوده تهیه کرده‌اید می‌توانید به راحتی تصمیم‌گیری نمائید که کدام یک از راه حل‌ها را می‌توانید برای وضعیت موجود به کار گیرید و در نهایت تصمیمات مطلوب‌تری را اتخاذ نمائید. 

مدیریت ریسک، روش مدیریت پروژه مدیران بالغ است.

-Tim Lister

جمع‌بندی

مدیریت ریسک یکی از ارکان مدیریت پروژه و مدیریت محصول است و نادیده انگاشتن آن ضربه بزرگی به پروژه یا محصول شما وارد خواهد کرد. ایجاد ساز و کارهای مدیریت ریسک در چرخه عمر پروژه و محصول شاید در ابتدا کاری پر هزینه به نظر برسد و شما مجبور باشید ساعاتی از کار اعضای تیم خود را به آن تخصیص دهید ولی در ادامه و تا پایان پروژه هزینه‌های جانبی شما را به شدت کاهش داده و مدیریت پروژه و محصول شما بسیار ساده‌تر خواهد نمود.

با این حال مواظب قوی سیاه پروژه های خود باشید!